Wstęp do historii kultury Słowiańszczyzny Wschodniej (2014/15)
Sylabus
- Tytuł zajęć: Wstęp do historii kultury Słowiańszczyzny Wschodniej
- Rok akademicki: 2014/15 Zajęcia dostępne w ramach przedmiotu:
- - Wstęp do historii kultury Słowiańszczyzny Wschodniej [na kierunku:] Europa Wschodnia, studia pierwszego stopnia (licencjackie), stacjonarne, I rok, semestr letni [drukuj sylabus]
- [prowadzący wykład:30h/zo/1ECTS]: mgr Magdalena Lejman
- [prowadzący wykład:30h/zo/1ECTS]: mgr Magdalena Lejman
- Osoba odpowiedzialna za treść sylabusa: mgr Magdalena Lejman
Sylabus
Wymagania wstępne
Ogólna wiedza humanistyczna z zakresu programu liceum ogólnokształcącego.
Cele
Celem zajęć jest ogólne zapoznanie studentów historii z tematyką kultury ludowej Słowiańszczyzny wschodniej, omówienie podstawowych konceptów i konstant kultury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej oraz wskazanie zasadniczych różnic w funkcjonowaniu analogicznych konceptów i konstant na Słowiańszczyźnie wschodniej i w Polsce.
Treści kształcenia
Zwięzły kurs dotyczący podstawowych konstant, konceptów i fenomenów kultury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej, prowadzony z perspektywy semiotyki kultury i antropologii kultury. 1. Podstawowe wiadomości o językach wschodniosłowiańskich, ich historii i rozwoju (1 para zajęć).
2. Pojęcia Rus’, Rossija, russkij, rossijskij, Biełarus’, Ukraina. Historia społeczna Rusi, Rosji, Ukrainy i Białorusi a etymologia pojęć. Semantyka i etymologia innych podstawowych pojęć konstytuujących świadomość (mir) i ich konsekwencje we wschodniosłowiańskim zaprogramowaniu kulturowym (2 pary zajęć).
3. Przestrzeń i kompleks znaczeń pokonywania przestrzeni w kulturach wschodniosłowiańskich; kategoria podwigu, jej implikacje i projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
4. Geneza, znaczenie antropologiczne rdzenia *rod; *rod i kategorie kultury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej oraz specyfika bohaterów kultury ludowej (1 para zajęć).
5. Iwan-durak jako figura kultury ludowej i figura narracyjna. Projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
6. Tradycyjne schematy narracyjne kultur wschodniosłowiańskich. Bajka magiczna. Mit. Utopia (2 pary zajęć).
7. Wschodniosłowiańska religijność ludowa i magia ludowa. Podstawowe kategorie wschodniosłowiańskiej religijności ludowej (Mat’-syra ziemlia i Bogomatier’, ikony, duchownyje stichi). Współczesna kondycja magii ludowej jako konsekwencja wysokiego stopnia oralności kultury, sowietyzacji i desowietyzacji kultury (2 pary zajęć).
8. Kategoria zagoworu (zamowy) i kategoria modlitwy. Relacje wzajemne w historii i współczesności Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
9. Semiotyka miast. Semiotyczne i hermeneutyczne odczytanie przestrzeni najważniejszych miast wschodniosłowiańskich (Moskwa, St. Petersburg, Kijów). Sacrum epoki radzieckiej i sacrum współczesne w przestrzeni miejskiej (2 pary zajęć)
10. Opozycja Moskwa-Petersburg i koncepcja Moskwy – trzeciego Rzymu: tło historyczne i opis semiotyczny; przegląd projekcji w rosyjskiej kulturze klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej (2 pary zajęć). 1. Podstawowe wiadomości o językach wschodniosłowiańskich, ich historii i rozwoju (1 para zajęć).
2. Pojęcia Rus’, Rossija, russkij, rossijskij, Biełarus’, Ukraina. Historia społeczna Rusi, Rosji, Ukrainy i Białorusi a etymologia pojęć. Semantyka i etymologia innych podstawowych pojęć konstytuujących świadomość (mir) i ich konsekwencje we wschodniosłowiańskim zaprogramowaniu kulturowym (2 pary zajęć).
3. Przestrzeń i kompleks znaczeń pokonywania przestrzeni w kulturach wschodniosłowiańskich; kategoria podwigu, jej implikacje i projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
4. Geneza, znaczenie antropologiczne rdzenia *rod; *rod i kategorie kultury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej oraz specyfika bohaterów kultury ludowej (1 para zajęć).
5. Iwan-durak jako figura kultury ludowej i figura narracyjna. Projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
6. Tradycyjne schematy narracyjne kultur wschodniosłowiańskich. Bajka magiczna. Mit. Utopia (2 pary zajęć).
7. Wschodniosłowiańska religijność ludowa i magia ludowa. Podstawowe kategorie wschodniosłowiańskiej religijności ludowej (Mat’-syra ziemlia i Bogomatier’, ikony, duchownyje stichi). Współczesna kondycja magii ludowej jako konsekwencja wysokiego stopnia oralności kultury, sowietyzacji i desowietyzacji kultury (2 pary zajęć).
8. Kategoria zagoworu (zamowy) i kategoria modlitwy. Relacje wzajemne w historii i współczesności Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
9. Semiotyka miast. Semiotyczne i hermeneutyczne odczytanie przestrzeni najważniejszych miast wschodniosłowiańskich (Moskwa, St. Petersburg, Kijów). Sacrum epoki radzieckiej i sacrum współczesne w przestrzeni miejskiej (2 pary zajęć)
10. Opozycja Moskwa-Petersburg i koncepcja Moskwy – trzeciego Rzymu: tło historyczne i opis semiotyczny; przegląd projekcji w rosyjskiej kulturze klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej (2 pary zajęć).
2. Pojęcia Rus’, Rossija, russkij, rossijskij, Biełarus’, Ukraina. Historia społeczna Rusi, Rosji, Ukrainy i Białorusi a etymologia pojęć. Semantyka i etymologia innych podstawowych pojęć konstytuujących świadomość (mir) i ich konsekwencje we wschodniosłowiańskim zaprogramowaniu kulturowym (2 pary zajęć).
3. Przestrzeń i kompleks znaczeń pokonywania przestrzeni w kulturach wschodniosłowiańskich; kategoria podwigu, jej implikacje i projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
4. Geneza, znaczenie antropologiczne rdzenia *rod; *rod i kategorie kultury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej oraz specyfika bohaterów kultury ludowej (1 para zajęć).
5. Iwan-durak jako figura kultury ludowej i figura narracyjna. Projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
6. Tradycyjne schematy narracyjne kultur wschodniosłowiańskich. Bajka magiczna. Mit. Utopia (2 pary zajęć).
7. Wschodniosłowiańska religijność ludowa i magia ludowa. Podstawowe kategorie wschodniosłowiańskiej religijności ludowej (Mat’-syra ziemlia i Bogomatier’, ikony, duchownyje stichi). Współczesna kondycja magii ludowej jako konsekwencja wysokiego stopnia oralności kultury, sowietyzacji i desowietyzacji kultury (2 pary zajęć).
8. Kategoria zagoworu (zamowy) i kategoria modlitwy. Relacje wzajemne w historii i współczesności Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
9. Semiotyka miast. Semiotyczne i hermeneutyczne odczytanie przestrzeni najważniejszych miast wschodniosłowiańskich (Moskwa, St. Petersburg, Kijów). Sacrum epoki radzieckiej i sacrum współczesne w przestrzeni miejskiej (2 pary zajęć)
10. Opozycja Moskwa-Petersburg i koncepcja Moskwy – trzeciego Rzymu: tło historyczne i opis semiotyczny; przegląd projekcji w rosyjskiej kulturze klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej (2 pary zajęć). 1. Podstawowe wiadomości o językach wschodniosłowiańskich, ich historii i rozwoju (1 para zajęć).
2. Pojęcia Rus’, Rossija, russkij, rossijskij, Biełarus’, Ukraina. Historia społeczna Rusi, Rosji, Ukrainy i Białorusi a etymologia pojęć. Semantyka i etymologia innych podstawowych pojęć konstytuujących świadomość (mir) i ich konsekwencje we wschodniosłowiańskim zaprogramowaniu kulturowym (2 pary zajęć).
3. Przestrzeń i kompleks znaczeń pokonywania przestrzeni w kulturach wschodniosłowiańskich; kategoria podwigu, jej implikacje i projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
4. Geneza, znaczenie antropologiczne rdzenia *rod; *rod i kategorie kultury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej oraz specyfika bohaterów kultury ludowej (1 para zajęć).
5. Iwan-durak jako figura kultury ludowej i figura narracyjna. Projekcje w klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej kulturze Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
6. Tradycyjne schematy narracyjne kultur wschodniosłowiańskich. Bajka magiczna. Mit. Utopia (2 pary zajęć).
7. Wschodniosłowiańska religijność ludowa i magia ludowa. Podstawowe kategorie wschodniosłowiańskiej religijności ludowej (Mat’-syra ziemlia i Bogomatier’, ikony, duchownyje stichi). Współczesna kondycja magii ludowej jako konsekwencja wysokiego stopnia oralności kultury, sowietyzacji i desowietyzacji kultury (2 pary zajęć).
8. Kategoria zagoworu (zamowy) i kategoria modlitwy. Relacje wzajemne w historii i współczesności Słowiańszczyzny wschodniej (1 para zajęć).
9. Semiotyka miast. Semiotyczne i hermeneutyczne odczytanie przestrzeni najważniejszych miast wschodniosłowiańskich (Moskwa, St. Petersburg, Kijów). Sacrum epoki radzieckiej i sacrum współczesne w przestrzeni miejskiej (2 pary zajęć)
10. Opozycja Moskwa-Petersburg i koncepcja Moskwy – trzeciego Rzymu: tło historyczne i opis semiotyczny; przegląd projekcji w rosyjskiej kulturze klasycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej (2 pary zajęć).
Efekty kształcenia
Po ukończeniu kursu student:
- ma wiedzę o podstawowych konstantach, konceptach i fenomenach kultur Słowiańszczyzny wschodniej odróżniających je od kultury polskiej (S_W01, S_W02, S_W03, S_W05);
- potrafi wskazać różnice w sposobie funkcjonowania analogicznych konceptów i konstant kultur słowiańskiego Wschodu oraz kultury polskiej (S_U02);
- jest przygotowany do rozwiązywania podstawowych dylematów wynikających z odmienności kultury polskiej i kultur wschodniosłowiańskich (S_K01).
- ma wiedzę o podstawowych konstantach, konceptach i fenomenach kultur Słowiańszczyzny wschodniej odróżniających je od kultury polskiej (S_W01, S_W02, S_W03, S_W05);
- potrafi wskazać różnice w sposobie funkcjonowania analogicznych konceptów i konstant kultur słowiańskiego Wschodu oraz kultury polskiej (S_U02);
- jest przygotowany do rozwiązywania podstawowych dylematów wynikających z odmienności kultury polskiej i kultur wschodniosłowiańskich (S_K01).
Metody dydaktyczne
Wykład konwersatoryjny.
Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia
Do uzyskania zaliczenia pierwszego semestru niezbędna jest obecność na zajęciach (w zgodzie z zasadami panującymi na UPJPII) oraz znajomość omawianych tekstów. W drugim semestrze – poza wymienionymi elementami – konieczne jest napisanie otwartego testu sprawdzającego. Na teście spośród 6 zaproponowanych zagadnień podsumowujących tematykę zajęć student wybiera 3 i dokonuje swobodnej wypowiedzi pisemnej. Wypowiedź na każdy z wybranych tematów oceniana jest oddzielnie. Średnia ocen z zagadnień po zaokrągleniu jest ostateczną oceną z przedmiotu.
Lektury podstawowe
- Dmitrij Lichaczow, Zamietki o rosskom, rozdz. Prostory i prostranstwo, Priroda i dobrota;
- Jeszczio o dobrotie; Russkaja priroda i russkij charaktier, proponowane wydanie: Moskwa 1984.
- Jurij Łotman, Simwolika Pietierburga i problemy semiotiki goroda;
- Otzwuki koncepcii „Moskwa - trietij Rim” w ideołogii Pietra Pierwogo, proponowane wydanie: Istorija i tipołogija russkoj kultury, St. Petersburg 2002.
- Andriej Siniawskij, Iwan-durak. Oczierk russkoj narodnoj wiery, rozdz. Iwan-durak, Zagowory i zaklinanija, Kołduny i znachari, Mat’-syra ziemlia i Bogomatier’ proponowane wydanie: Moskwa 2001.
- Władimir Propp, Morfologia bajki, Warszawa 1976.
- Jeszczio o dobrotie; Russkaja priroda i russkij charaktier, proponowane wydanie: Moskwa 1984.
- Jurij Łotman, Simwolika Pietierburga i problemy semiotiki goroda;
- Otzwuki koncepcii „Moskwa - trietij Rim” w ideołogii Pietra Pierwogo, proponowane wydanie: Istorija i tipołogija russkoj kultury, St. Petersburg 2002.
- Andriej Siniawskij, Iwan-durak. Oczierk russkoj narodnoj wiery, rozdz. Iwan-durak, Zagowory i zaklinanija, Kołduny i znachari, Mat’-syra ziemlia i Bogomatier’ proponowane wydanie: Moskwa 2001.
- Władimir Propp, Morfologia bajki, Warszawa 1976.