Historia filozofii (2014/15)

Sylabus

Sylabus

Wymagania wstępne

Brak

Cele

Celem kursu jest zaprezentowanie głównych stanowisk i kierunków filozoficznych obejmujących okres od Talesa do Ockhama.

Treści kształcenia

Systematyczna prezentacja głównych stanowisk i kierunków w filozofii starożytnej i średniowiecznej od Talesa po myśl Ockhama.

T_1 - Filozofia i jej działy
1. Zakres filozofii
2. Działy filozofii
3. Powstanie nazwy „filozofia”
T_ 2- Tales
1. Przejście od umiejętności do nauki
2. Przejście od mitologii do nauki
3. Pierwsze zagadnienie filozoficzne
T_3 - Jońscy filozofowie przyrody
1. „Zasada” i „natura”
2. Bezkres
3. Powstanie przyrody
T_4 - Heraklit
1. Ogień jako zasada świata
2. Zmienność rzeczy
3. Względność rzeczy
4. Rozumność świata
5. Refleksje epistemologiczne i etyczne
T_5 - Parmenides i szkoła elejska
1. Teza naczelna
2. Teoria bytu
3. Metoda dedukcyjna
4. Podstawa epistemologiczna
T_6 - Demokryt i atomiści
1. Atomistyczna teoria materii
2. Subiektywistyczna teoria postrzeżeń
3. Program przyczynowej nauki
4. Etyka
T_7 - Szkoła pitagorejska
1. Zasada
2. Przejście od liczby do rzeczy
3. Utworzenie pojęcia „kosmos”
4. Wiara
T_8 - Protagoras i sofiści
1. Nowy stosunek do nauki
2. Minimalistyczna teoria poznania
3. Sensualizm i relatywizm
4. Praktycyzm
5. Konwencjonalizm
6. Początki estetyki
T_9 - Sokrates
A. Poglądy etyczne
1. Wartość cnoty
2. Cnota a pożytek i szczęście
3. Cnota a wiedza
B. Poglądy logiczne
1. Metoda elenktyczna
2. Metoda maieutyczna 
T_10 - Platon
A. Nauka o ideach
1. Nowy rodzaj bytu
2. Idee a rzeczy
3. Natura idei
B. Nauka o duszy
1. Funkcja biologiczna duszy
2. Funkcja poznawcza duszy
3. Funkcja religijna duszy
4. Dusza a ciało
5. Nieśmiertelność duszy
6. Eschatologia
C. Nauka o poznaniu
1. Poznanie rozumowe
2. Poznanie wrodzone
3. Stopnie poznania
D. Etyka
1. Cnoty
2. Miłość
3. Państwo
T_11 - Arystoteles
A. Filozofia teoretyczna
1. Podział filozofii
2. Substancja i przypadłości
3. Forma i materia
4. Istota rzeczy
5. Przyczyna i cel
6. Energia i potencja
7. Teologia
8. Psychologia
B. Filozofia praktyczna
1. Najwyższe dobro
2. Cnoty
T_12 - Stoicy
1. Niezależność od natury i zgodność z naturą
2. Dobro, zło i rzeczy obojętne
3. Afekty
T_13 - Epikurejczycy
1. Hedonizm i radość życia
2. Przyjemności zewnętrzne
3. Środki do szczęścia
T_14 -. Sceptycy
1. Argumenty przeciw możności poznawania rzeczy przez zmysły
2. Przeciw możności poznawania rzeczy przez pojęcia
T_15 - Plotyn
1. System emanacyjny
2. Absolut
T_16 - Św. Augustyn
A. Teoria poznania
1. Poznanie duszy
2. Poznanie idei i oświecenie przez Boga
B. Teocentryczna metafizyka
1. Przewaga Boga nad światem
2. Przewaga duszy nad ciałem
3. Przewaga sił irracjonalnych duszy nad rozumem
4. Nadprzyrodzone czynniki w świecie przyrodzonym
C. Heteronomiczna etyka
1. Teodycea
2. Nauka o łasce
T_17 - Św. Anzelm i początki scholastyki
1. Wiara i rozum
2. Racjonalność Boga i świata
3. Dowody istnienia Boga
4. Wcielenie i odkupienie
T_18 - Św. Bernard i początki mistyki średniowiecznej
1. Mistyka a mistycyzm
2. Szczeble poznania mistycznego
3. Mistycyzm prawowierny a panteistyczny
4. Mistyka a scholastyka
5. Potępienie nauki
T_19 - Sprawa uniwersaliów
1. Poprzednicy starożytni sporu
2. Powstanie nominalizmu
3. Abelard (pogląd na uniwersalia, chrześcijaństwo jako styl życia, moralność i sumienie)
T_20 - Św. Bonawentura
1. Teoria poznania
2. Nauka o Bogu i świecie
3. Metafizyka światła i racje zarodkowe
T_21 - Św. Tomasz z Akwinu
1. Wiedza i wiara
2. Nauka o bycie (substancje i uniwersalia, składniki bytu)
3. Nauka o Bogu (istnienie Boga, Jego przymioty)
4. Nauka o świecie (stosunek Boga do świata, budowa świata)
5. Nauka o duszy
6. Nauka o poznaniu
7. Filozofia moralna
T_22 - Duns Szkot
1. Przewaga wiary nad rozumem
2. Przewaga woli nad myślą
T_23 - Ockham
1. Myśli przewodnie (brzytwa Ockhama)
2. Sceptycyzm

Efekty kształcenia

E_1 - K_W02 - zna podstawową terminologię filozoficzną w języku polskim
E_2 - K_W08 - posiada wiedzę z zakresu historii filozofii starożytnej i średniowiecznej, obejmującą najważniejsze teorie, stanowiska i wyraźnie określone obszary problemowe w niej występujące
E_3 - K_U12 - trafnie przywołuje w swoich argumentacjach poglądy i argumenty filozoficzne autorów starożytnych i średniowiecznych
E_4 - K_K06 - ma świadomość znaczenia europejskiego dziedzictwa filozoficznego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych

Metody dydaktyczne

M_1 - Wykłady będą prowadzone w trybie tradycyjnym

Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia

W_1 - Warunkiem otrzymania oceny jest zdanie egzaminu z treści wykładu. Egzamin będzie przeprowadzony ustnie i będzie polegał na odpowiedzi na zazwyczaj trzy pytania zadane przez prowadzącego i dotyczące zagadnień wchodzących w zakres obowiązującego materiału.

Lektury podstawowe

Fuller B. A. G., Historia filozofii, t. I, Warszawa 1966.
Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. I-V Lublin 1993-2002.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. I, Warszawa 1983.

Lektury uzupełniające

Copleston F., Historia filozofii, t. I–III, Warszawa 1998-2001.
Gilson E., Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, Warszawa 1987.
Kołakowski L., O co nas pytają wielcy filozofowie, seria I i II, Kraków 2005.
S. Swieżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa-Wrocław 2000.