Filozofia przyrody z elementami przyrodoznawstwa (2014/15)

Sylabus

Sylabus

Wymagania wstępne

Wykład z filozofii przyrody z elementami przyrodoznawstwa jest obowiązkowym wykładem kursorycznym dla studentów pierwszego roku licencjackich studiów na kierunku filozofia. Nie stawia się żadnych wstępnych wymagań dla słuchaczy przedmiotu.

Cele

Celem prezentowanego wykładu jest zapoznanie studenta ze specyfiką filozoficznej refleksji nad przyrodą ze szczególnym wyakcentowaniem problemów filozoficznych, jakie generowane są w kontekście nauki. Podejście nie zakłada apriorycznego systemu, z poziomu którego rezultaty nauk należałoby oceniać, ale tropi historię pojęć i problemów od czasów antycznej Grecji do współczesności zwracając uwagę na ich transformację, gdy wchodzą do bazy pojęciowej teorii współczesnej nauki.

Treści kształcenia

T_1. Zagadnienia wstępne: przedmiot i metoda filozofii przyrody, koncepcje filozofii przyrody, filozofia w kontekście nauk, racjonalność przyrody, modele racjonalności.
T_2. Antyczne koncepcje czasu i przestrzeni: Platon, Arystoteles, św. Augustyn.
T_3. Zasady dynamiki: Arystoteles, Newton. Zmiana obrazu świata, filozofia mechanicyzmu.
T_4. Względność ruchu: transformacja Galileusza i Lorentza, filozoficzne aspekty pojęcia czasoprzestrzeni.
T_5. Termodynamika, zagadnienie strzałki czasu (termodynamiczna i inne).
T_6. Od antycznego do współczesnego pojęcia materii, filozoficzne aspekty zagadnienia symetrii oraz unifikacji.
T_7. Obraz świata w mechanice kwantowej. Paradoks kota Schroedingera. Problem mierzalności i realności świata kwantowego.
T_8. Zagadnienie determinizmu i indeterminizmu w przyrodzie. Struktury dyssypatywne: z chaosu ku porządkowi.
T_9. Ogólna teoria względności. Obserwacyjne podstawy kosmologii. Zagadnienie początków Wszechświata. Zasada antropiczna.
T_10. Filozofia przyrody ożywionej. Czym jest życie? Spór o naturę życia: historia oraz stan współczesny.
T_11. Zagadnienie pochodzenia życia. Początki myślenia ewolucyjnego.
T_12. Abiogeneza. Teoria ewolucji: historia, sytuacja współczesna. Ewolucja na poziomie biologicznym, uwarunkowania genetyczne.
T_13. Ewolucja jako proces emergentny – życie jako struktura dyssypatywna.
T_14. Wprowadzenie do filozofii umysłu.

Efekty kształcenia

E_1. dysponuje uporządkowanymi podstawowymi wiadomościami z dziedziny metafizyki i filozofii przyrody, oraz identyfikuje problematykę filozoficzną w naukach empirycznych i formalnych (K_W13).

E_2. zna metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla metafizyki i filozofii przyrody, a także rozumie związki i różnice metodologiczne między filozofią przyrody a naukami przyrodniczymi (K_W17).

E_3. uznaje konieczności odwoływania się do racjonalnej argumentacji w debatach na temat współczesnych problemów i rozumie odpowiedzialność filozofa za racjonalny charakter sporów (K_K08).

Metody dydaktyczne

M_1. Wykład prezentujący systematycznie założone treści kształcenia.

M_2. Dyskusja.

Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia

W_1. Egzamin ustny. W trakcie egzaminu, który trwa nie dłużej niż 20 minut, student referuje zwięźle dwie z listy tez, przedstawionej przez wykładowcę co najmniej miesiąc przed planowanym terminem egzaminu.

Lektury podstawowe

M. Heller, T. Pabian, Elementy filozofii przyrody, Tarnów: Biblos 2007.
M. Heller, Filozofia przyrody: zarys historyczny, Kraków: Znak 2005.
M. Heller, W. Lubański, S. W. Ślaga, Zagadnienia filozoficzne współczesnej nauki, Warszawa: Wydawnictwo ATK 1997.

Lektury uzupełniające

M. Heller, Filozofia i wszechświat, Kraków: Universitas 2006.
R. Penrose, Nowy umysł cesarza, Warszawa: PWN 2000.
M. Heller, J. Życiński, Dylematy ewolucji, Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne 1990.
L. Sokołowski, Elementy kosmologii dla nauczycieli, studentów i dociekliwych uczniów, Kraków: Zamkom 2005.
J. Kloch, Świadomość komputerów? Tarnów, Biblos 1996.