Nauki pomocnicze historii (2014/15)

Sylabus

Sylabus

Wymagania wstępne

Posiada wiedzę historyczną na poziome liceum ogólnokształcącego

Cele

Zajęcia z nauk pomocniczych historii mają przygotować studenta do pracy ze źródłami i ukazać ich różnorodność (poznanie źródła historycznego, pomóc w jego krytyce i ocenie).

Treści kształcenia

W trakcie zajęć studenci poznają dzieje i rozwój nauk pomocniczych oraz elementy paleografii i neografii, chronologii, bibliologii, genealogii, heraldyki (świeckiej, kościelnej i zakonnej), symboliki, emblematyki, metrologii, kostiumologii, dyplomatyki, sfragistyki, geografii historycznej, numizmatyki, nauki o znakach władzy i prawa i kartografii historycznej. Więcej miejsca zostanie przeznaczone na te nauki, których poznanie jest niezbędne dla warsztatu studenta specjalności Archiwistyka, Doktryny Polityczne, Europy Wschodniej i Historii Kościoła. W trakcie zajęć omawiane będą nauki ukazujące procesy historyczne, dyscypliny zajmujące się analiza źródeł pisanych i odczytywaniem tekstu, dyscypliny naukowe zajmujące się pozawerbalnym przekazem źródłowym i te które dotyczą właściwej interpretacji tego przekazu. Zajęcia z nauk pomocniczych historii mają przygotować studenta do pracy ze źródłami (poznanie źródła historycznego, pomóc w jego krytyce i ocenie).

Bloki tematyczne:
I
T1. Zajęcia wstępne: charakterystyka nauk pomocniczych historii
T2. Rodzaje i gatunki źródeł: klasyfikacja źródeł drukowanych i ich charakter
T3. Heraldyka: definicja herbu, zasady budowy herbu, terminologia, analiza herbarzy, zagadnienia z zakresu heraldyki szlacheckiej, miejskiej, państwowej i ziemskiej
T4. Heraldyka Kościelna: specyfika heraldyki kościelnej i jej rozwój, terminologia, prawodawstwo heraldyczne w obrębie struktur kościelnych, analiza wybranych przykładów.
T5. Heraldyka zakonna: specyfika godeł zakonnych i ich analiza
T6. Sfragistyka: definicja pieczęci, budowa pieczęci i jej funkcje. Treści ideowe i symboliczne na pieczęciach.
T7. Symbolika: Semiologiczny charakter zabytków kultury i historii. Metodyka i metodologia badani nad symboliką w kulturze europejskiej. Analiza różnych form przekazu symbolicznego.
T8. Genealogia - Genealogia: podstawowe pojęcia, historia badań, źródła do badań genealogicznych, drzewo genealogiczne
T9. Falerystyka: specyfika przedmiotu, definicja i historyczne przemiany orderu, odznaczenia, medalu, terminologia, kształtowanie się form, aspekt socjologiczny, historyczny i artystyczny nadawanych odznaczeń
T10. Numizmatyka: definicja pieniądza, moneta i banknot, funkcja i przekaz ideowy pieniądza. Rozwój badań nad numizmatyką
T11. Bibliologia historyczna: Książka jako źródło historyczne. Kodykologia, historia książki drukowanej, Formy zdobień w książce rękopiśmiennej i drukowanej, exlibris i superexlibris – analiza formy na wybranych przykładach.
T12. Nauka o znakach władzy: charakterystyka przedmiotu, insygnia władzy królewskiej, sądowej, kościelnej, władz miejskich, uniwersyteckich i innych, rytuały
T13. Weksylologia: metodyka i metodologia, terminologia, przemiany i rozwój sztandarów, chorągwi, bander, proporców. Flaga państwowa i jej formy. Księga znaku
T14. Język i kultura literacka: specyfika przekazu werbalnego. Słowo jako obraz świata, przemiany znaczeniowe, przemiany językowe, zapożyczenia, problem zrozumienia przekazu źródłowego (Doktryny Polityczne, Europa Wschodnia)

Efekty kształcenia

E1 Studenci znają rozwój badań związanych z poszczególnymi dyscyplinami składającymi się na nauki pomocnicze historii

E2 Potrafi rozpoznawać i analizować poszczególne źródła historyczne i zabytki kultury oraz poddawać je analizie i interpretacji poprzez pryzmat poszczególnych dyscyplin naukowych należących do nauk pomocniczych historii (np. heraldyka, sfragistyka, dyplomatyka, weksylologia, symbolika, kostiumologia itd)

E3 Ma świadomość różnorodności form i odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe i historyczne regionu, kraju, Europy i świata
E4 Ma świadomość zakresu swojej wiedzy z dziedzin wspomagających i pomocniczych historii. Posiada warsztat ale i świadomość dalszego rozwoju. Potrafi odnaleźć interesujące go zagadnienia posługując się literaturą fachową oraz materiałem źródłowym

Metody dydaktyczne

M1 Wykłady poparte prezentacjami multimedialnymi,
M2 dyskusja,
M3 ćwiczenia,
M4 konsultacje
M5 korekta prac

Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia

W1 Warunkiem zaliczenia jest uczęszczanie na zajęcie i aktywny w nich udział.
W2 W przeciągu dwu semestrów przewidziane są cztery testy obejmujące materiał zaprezentowany w trakcie zajęć.
W3 Na ostatnich zajęciach studenci przedstawiają przygotowywane przez siebie prace z zakresu wybranej dziedziny nauk pomocniczych historii

Lektury podstawowe

Ihnatowicz I., Biernat A., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003.
Semkowicz W., Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Kraków 1999.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001. (tam obszerna bibliografia)

Lektury uzupełniające

Turnau I., Słownik ubiorów: tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.
Marecki J., Rotter L., Jak czytać wizerunki świętych?. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2009.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 2001.
Bogacka K., Insygnia biskupie w Polsce. Pierścień, pektorał, infuła XI-XVIII w., Warszawa 2008.
Bogacka K., Pastorały w Polsce XI – XVIII w., Warszawa 2004.
Chronologia polska, red. B. Włodarski, Warszawa 1957.
Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959.
Filipow K., Falerystyka polska XVII – XIX w., Białystok 2003.
Garbaczewski W., Ikonografia monet piastowskich 1175-ok. 1280, Warszawa-Lublin 2007.
Gumowski M., Haisig M., Mikucki S., Sfragistyka, Warszawa 1960.
Kiersznowski R., Moneta w kulturze wieków średnich, Warszawa 1988.
Kobielus S., Dzieło sztuki dzieło wiary, Ząbki 2002.
Kuczyński S.K., Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993.
Kula M., Miary i ludzie, Warszawa 2004.
Lurker M., Przesłanie symboli w mitach kulturach i religiach, Warszawa 2011.
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa –Poznań 1982.
Marecki J., Kolak W., Leksykon godeł zakonnych, Łódź 1997.
Piech Z., Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.
Polska heraldyka kościelna, red. K. Skupiński, A. Weiss, Warszawa 2004.
Ptak J., Chorągiew w komunikacji społecznej w Polsce piastowskiej i jagiellońskiej, Lublin 2002.
Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 2002.
Seroka H., Herbarz miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002.
Symbol – znak – przesłanie. Symbolika człowieka, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2011.
Symbol – znak – przesłanie. Symbolika roślin, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2010.
Symbol – znak – przesłanie. Symbolika stroju, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2011.
Symbol – znak – przesłanie. Symbolika w heraldyce kościelnej, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2010.
Symbol – znak – przesłanie. Symbolika zwierząt, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2009.
Szymański J., Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1994.