Archiwistyka (2014/15)

Sylabus

Sylabus

Wymagania wstępne

Dobra znajomość historii powszechnej i Polski, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów piśmiennictwa

Cele

Celem zajęć jest zaznajomienie studentów z szeroko pojętą teorią oraz praktyką archiwalną. W ramach wykładów i ćwiczeń poruszone zostaną następujące zagadnienia: podstawowa terminologia archiwalna, wybrane zagadnienia ze źródłoznawstwa i kodykologii, rozwój form kancelaryjnych, zasoby wybranych archiwów państwowych i kościelnych, prawo archiwalne. Ponadto student pozna zasady funkcjonowania archiwów, pracy archiwalnej, tworzenia informacji archiwalnej i jej wykorzystania oraz zasady rozmieszczenia archiwaliów, co ma ułatwić skuteczne poszukiwanie źródeł potrzebnych w pracy historycznej. W ramach zajęć przewidziane są również wizyty w kilku najważniejszych – z punktu widzenia historyka sztuki – archiwach krakowskich.

Treści kształcenia

Zagadnienia omówione w ramach wykładu i ćwiczeń:

• Wprowadzenie do archiwistyki – pojęcie i historia nauki
• Literatura archiwalna – stan badań
• Informatyka w archiwach a poszukiwania archiwalne
• Podstawowa terminologia archiwalna
• Wybrane zagadnienia ze źródłoznawstwa
• Wybrane zagadnienia z kodykologii
• Rozwój form kancelaryjnych – starożytność
• Rozwój form kancelaryjnych – wczesne średniowiecze
• Rozwój form kancelaryjnych - od XIV do 1795 r.
• Rozwój form kancelaryjnych - w okresie zaborów
• Rozwój form kancelaryjnych w XX w.
• Archiwa Kościelne
• Zasoby archiwów kościelnych
• Zasoby archiwów państwowych
• Zadania Archiwów i podstawy metodyki archiwalnej
• Prawo archiwalne Zagadnienia omówione w ramach wykładu i ćwiczeń:

• Sprawy organizacyjne
• Bibliografie
• Słowniki archiwalne, biograficzne
• Podręczniki archiwistyki
• Czasopisma archiwalne
• Przewodniki po zasobach archiwalnych
• Archiwalne bazy danych – przegląd i omówienie struktury, archiwalne strony internetowe-ich zalety i wady, strategia poszukiwań archiwalnych w internecie
• Zarys dziejów archiwstyki
• Przedmiot i zakres problemów archiwistyki
• Podział archiwistyki
• Przegląd metod badawczych archiwistyki
• Podstawowe terminy archiwalne: archiwum; rodzaje archiwów; zespół archiwalny; kolekcja; zasób; państwowy zasób archiwalny; dokument; akt; dokumentacja; ekstradycja materiałów archiwalnych; inwentarz archiwalny; kancelaria; metoda porządkowania archiwalnego; narastający zasób archiwalny; narodowy zasób archiwalny; opracowanie archiwalne; proces archiwizacji; proces aktotwórczy; proces archiwotwórczy; registratura; selekcja archiwalna; sieć archiwalna; format opisu archiwalnego; sukcesja; zasady pertynencji terytorialnej; zasada poszanowania historycznie narosłego zasobu; zasada pertynencji funkcjonalnej; zasada proweniencji; zasada wspólnego dziedzictwa;
• Szczegółowe terminu archiwalne
• Klasyfikacja źródeł historycznych
• Struktura źródła historycznego
• Gatunki pisanych źródeł historycznych
• Gatunki pisanych źródeł dokumentacyjnych
• Układ tomu
• Przygotowanie strony pod zapis
• Zdobienia
• Kolofony i podpisy
• Zawartość tomu
• Oprawa
• Co to są formy kancelaryjne?
• Wschód
• Egipt
• Grecja
• Rzym
• Archiwum papieskie
• Rola klasztorów
• Kancelaria średniowieczna: Urzędy i instytucje średniowieczne; uwarunkowania działalności kancelaryjnej; organizacja kancelarii i jej urzędnicy; wyposażenie kancelarii
• Dokumenty pergaminowe: początki dokumentowania działań urzędowych; rozpowszechnianie się dokumentów w wiekach XIII i XIV; cechy charakterystyczne dokumentów:
• Kancelaria w okresie Polski szlacheckiej: władza centralna i terenowa; uwarunkowania działalności urzędów i kancelarii; kancelarie i zasady ich działania; Urzędnicy kancelaryjnii; Lokale i wyposażenie kancelarii
• Rodzaje dokumentowania działań kancelaryjnych: księgi wpisów i ich charakterystyka; dokumenty pergaminowe i papierowe; akta czynności; dokumentacja luźna
• Kancelaria pod rządami zaborów
• Kancelarie w Polsce odrodzonej
• Kancelarie podczas okupacji hitlerowskiej
• Kancelarie w okresie Polski Ludowej
• Kancelarie w końcowych latach XX wieku
• Administracja diecezji
• Kancelarie kościelne i wytwór ich urzędowania
• Archiwa kościelne
• Wybrane archiwa kościelne: Tajne archiwum watykańskie, archiwa krakowskie
• Archiwum główne akt dawnych; Archiwum akt nowych; Archiwum dokumentacji mechanicznej; wybrane archiwa wojewódzkie (Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kielce, Koszalin, Lublin, Łódź, Olsztyn, Opole, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Wrocław.
• Zabezpieczanie zasobu
• Gromadzenie zasobu i ewidencja zasobu
• Opracowanie zasobu: opracowywanie materiałów z okresu staropolskiego; opracowywanie materiałów archiwalnych XIX-XX w.; opracowywanie materiałów pozaaktowych
• Udostępnianie zasobu: informatyka archiwalna
• Przechowywanie i konserwacja akt
• Organizacja polskiej służby archiwalnej
• http://www.archiwa.gov.pl/lang-pl/prawo/69-prawo-archwalne.html
• Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 14 lipca 1983 r. (tekst jednolity Dz.U. 2006 nr 97 poz. 672 i 673)
• Ustawa z dnia 2 marca 2007 r.o zmianie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach oraz ustawy - Kodeks pracy (Dz.U. 2007 nr 64 poz. 426)
• Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o zmianie i uchyleniu niektórych upoważnień do wydawania aktów wykonawczych, art. 9 (Dz.U. 2006 nr 220 poz. 1600)
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych, art. 31 (Dz.U. 2006 nr 170 poz. 1217)
• Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, art. 148 (Dz.U. 2006 nr 104, poz. 708)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 16 września 2002 r. w sprawie postępowania z dokumentacją, zasad jej klasyfikowania i kwalifikowania oraz zasad i trybu przekazywania materiałów archiwalnych do archiwów państwowych (Dz.U. 2002 nr 167 poz. 1375)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 15 lutego 2005 r. w sprawie warunków przechowywania dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców (Dz.U. 2005 nr 32 poz. 284)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 1 kwietnia 2005 r. w sprawie określenia rodzaju wykształcenia uznanego za specjalistyczne oraz dokumentów potwierdzających posiadanie praktyki zawodowej, wymaganych od osób wykonujących niektóre czynności związane z dokumentacją osobową i płacową pracodawców (Dz.U. 2005 nr 68 poz. 596)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 10 lutego 2005 r. w sprawie określenia maksymalnej wysokości opłat za sporządzenie odpisu lub kopii dokumentacji o czasowym okresie przechowywania (Dz.U. 2005 nr 28 poz. 240)
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 13 grudnia 2000 r. w sprawie określenia szczególnych wypadków i trybu wcześniejszego udostępniania materiałów archiwalnych (Dz.U. 2001 nr 13 poz. 116) Zagadnienia omówione w ramach wykładu i ćwiczeń:

• Sprawy organizacyjne
• Bibliografie
• Słowniki archiwalne, biograficzne
• Podręczniki archiwistyki
• Czasopisma archiwalne
• Przewodniki po zasobach archiwalnych
• Archiwalne bazy danych – przegląd i omówienie struktury, archiwalne strony internetowe-ich zalety i wady, strategia poszukiwań archiwalnych w internecie
• Zarys dziejów archiwstyki
• Przedmiot i zakres problemów archiwistyki
• Podział archiwistyki
• Przegląd metod badawczych archiwistyki
• Podstawowe terminy archiwalne: archiwum; rodzaje archiwów; zespół archiwalny; kolekcja; zasób; państwowy zasób archiwalny; dokument; akt; dokumentacja; ekstradycja materiałów archiwalnych; inwentarz archiwalny; kancelaria; metoda porządkowania archiwalnego; narastający zasób archiwalny; narodowy zasób archiwalny; opracowanie archiwalne; proces archiwizacji; proces aktotwórczy; proces archiwotwórczy; registratura; selekcja archiwalna; sieć archiwalna; format opisu archiwalnego; sukcesja; zasady pertynencji terytorialnej; zasada poszanowania historycznie narosłego zasobu; zasada pertynencji funkcjonalnej; zasada proweniencji; zasada wspólnego dziedzictwa;
• Szczegółowe terminu archiwalne
• Klasyfikacja źródeł historycznych
• Struktura źródła historycznego
• Gatunki pisanych źródeł historycznych
• Gatunki pisanych źródeł dokumentacyjnych
• Układ tomu
• Przygotowanie strony pod zapis
• Zdobienia
• Kolofony i podpisy
• Zawartość tomu
• Oprawa
• Co to są formy kancelaryjne?
• Wschód
• Egipt
• Grecja
• Rzym
• Archiwum papieskie
• Rola klasztorów
• Kancelaria średniowieczna: Urzędy i instytucje średniowieczne; uwarunkowania działalności kancelaryjnej; organizacja kancelarii i jej urzędnicy; wyposażenie kancelarii
• Dokumenty pergaminowe: początki dokumentowania działań urzędowych; rozpowszechnianie się dokumentów w wiekach XIII i XIV; cechy charakterystyczne dokumentów:
• Kancelaria w okresie Polski szlacheckiej: władza centralna i terenowa; uwarunkowania działalności urzędów i kancelarii; kancelarie i zasady ich działania; Urzędnicy kancelaryjnii; Lokale i wyposażenie kancelarii
• Rodzaje dokumentowania działań kancelaryjnych: księgi wpisów i ich charakterystyka; dokumenty pergaminowe i papierowe; akta czynności; dokumentacja luźna
• Kancelaria pod rządami zaborów
• Kancelarie w Polsce odrodzonej
• Kancelarie podczas okupacji hitlerowskiej
• Kancelarie w okresie Polski Ludowej
• Kancelarie w końcowych latach XX wieku
• Administracja diecezji
• Kancelarie kościelne i wytwór ich urzędowania
• Archiwa kościelne
• Wybrane archiwa kościelne: Tajne archiwum watykańskie, archiwa krakowskie
• Archiwum główne akt dawnych; Archiwum akt nowych; Archiwum dokumentacji mechanicznej; wybrane archiwa wojewódzkie (Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kielce, Koszalin, Lublin, Łódź, Olsztyn, Opole, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Wrocław.
• Zabezpieczanie zasobu
• Gromadzenie zasobu i ewidencja zasobu
• Opracowanie zasobu: opracowywanie materiałów z okresu staropolskiego; opracowywanie materiałów archiwalnych XIX-XX w.; opracowywanie materiałów pozaaktowych
• Udostępnianie zasobu: informatyka archiwalna
• Przechowywanie i konserwacja akt
• Organizacja polskiej służby archiwalnej
• http://www.archiwa.gov.pl/lang-pl/prawo/69-prawo-archwalne.html
• Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 14 lipca 1983 r. (tekst jednolity Dz.U. 2006 nr 97 poz. 672 i 673)
• Ustawa z dnia 2 marca 2007 r.o zmianie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach oraz ustawy - Kodeks pracy (Dz.U. 2007 nr 64 poz. 426)
• Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o zmianie i uchyleniu niektórych upoważnień do wydawania aktów wykonawczych, art. 9 (Dz.U. 2006 nr 220 poz. 1600)
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych, art. 31 (Dz.U. 2006 nr 170 poz. 1217)
• Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, art. 148 (Dz.U. 2006 nr 104, poz. 708)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 16 września 2002 r. w sprawie postępowania z dokumentacją, zasad jej klasyfikowania i kwalifikowania oraz zasad i trybu przekazywania materiałów archiwalnych do archiwów państwowych (Dz.U. 2002 nr 167 poz. 1375)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 15 lutego 2005 r. w sprawie warunków przechowywania dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców (Dz.U. 2005 nr 32 poz. 284)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 1 kwietnia 2005 r. w sprawie określenia rodzaju wykształcenia uznanego za specjalistyczne oraz dokumentów potwierdzających posiadanie praktyki zawodowej, wymaganych od osób wykonujących niektóre czynności związane z dokumentacją osobową i płacową pracodawców (Dz.U. 2005 nr 68 poz. 596)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 10 lutego 2005 r. w sprawie określenia maksymalnej wysokości opłat za sporządzenie odpisu lub kopii dokumentacji o czasowym okresie przechowywania (Dz.U. 2005 nr 28 poz. 240)
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 13 grudnia 2000 r. w sprawie określenia szczególnych wypadków i trybu wcześniejszego udostępniania materiałów archiwalnych (Dz.U. 2001 nr 13 poz. 116)

Efekty kształcenia

Wiedza: K_W02, K_W04, K_W010, K_W011, K_W012
Umiejętności: K_U01, K_U03, K_U06, K_U08
Kompetencje społeczne: K_K01, K_K05, K_K06

Metody dydaktyczne

Wykład i ćwiczenia poparte prezentacjami multimedialnymi; pokazy na terenie Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów, wizyty w różnorodnych placówkach archiwalnych Krakowa; dyskusja; praca indywidualna i grupowa przy opracowywaniu materiału archiwalnego

Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia

Udział w zajęciach
Egzamin ustny z partii materiału dotyczącej praktycznych i teoretycznych aspektów pracy z materiałem archiwalnym i w jednostkach archiwalnych
Egzamin testowy (test typu otwartego)

Lektury podstawowe

Pańków S., Archiwa, Warszawa 1975.
Robótka H., Wprowadzenie do archiwistyki, Toruń 2003.
Wyczawski H., Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych, Kalwaria Zebrzydowska 1989

Lektury uzupełniające

Archiwa w Polsce. Informator adresowy, Warszawa 2004.
Biernat C., Problemy archiwistyki współczesnej, Warszawa 1977.
Gołębiowski M., System informacji archiwalnej, Warszawa 1985.
Konarski K., Podstawowe zasady archiwistyki, „Archeion” 19/20 (1951).
Ochryzko-Włodarska C., Pomoce informacyjne w archiwach. Stan obecny i perspektywy na przyszłość, „Archeion” 68 (1979).
Polski Słownik Archiwalny, red. W. Maciejewska, Warszawa 1974.
Robótka H., Ryszewski B., Tomczak A., Archiwistyka, Warszawa1977.
Tarakanowska M., Problemy rozmieszczenia i scalania zespołów archiwalnych w sieci archiwów państwowych, „Archeion” 84 (1986).
Tomczak A., Archiwalna zasada pertynencji terytorialnej a rozmieszczenie zasobu w archiwach polskich, „Archeion” 67 (1978).
T. Gałuszka, Liber Constitutionum dominikanów krakowskich z lat 1273-1318, „Studia Źódłoznawcze”, 50 (2012), s. 1-25
T. Gałuszka, W przededniu powstania studium generale. Nowe badania nad czternastowiecznym zachowanym księgozbiorem dominikanów krakowskich, „Przegląd Tomistyczny”, 16 (2010), s. 25-42

Strony internetowe:
www.archiwa.gov.pl [Naczelna Dyrekcja Archiwów państwowych]
www.lublin.ap.gov.pl [Archiwum Państwowe w Lublinie]
www.sknsap.4i.pl [Studenckie Koło Naukowe Stowarzyszenia Archiwistów Polskich]

Uwagi

Brak