Urbanistyka średniowieczna na ziemiach piastowskich (2014/15)

Sylabus

Sylabus

Wymagania wstępne

Znajomość historii powszechnej i polskiej w zakresie przewidzianym w programie szkoły średniej

Cele

Uzmysłowienie skali zagadnienia i jego rangi w badaniach nad średniowieczną kulturą ziem piastowskich; nauczenie metod badań urbanistycznych

Treści kształcenia

T.1 - Aalizy urbanistyczne jako niedoceniany aspekt badań naukowych nad historią i programami miast.
T.2 - Plan urbanistyczny jako dzieło sztuki.
T.3 - Stan badań nad urbanizacją ziem piastowskich w średniowieczu.
T.4 - Pojęcie i charakterystyka źródeł: pisanych, geologicznych, architektonicznych, karto-graficznych, planistycznych, ikonogra-ficznych.
T.5 - Metodologia badań urbanistycznych; metoda analiz przestrzennych.
T.6 - Średniowiecze jako epoka miast; wpływ prawa miejskiego na programy miast i rozwiązania urbanistyczne; ogólna charakterystyka urbanizacji średniowiecznej Europy.
T.7 - Problem miast na ziemiach piastowskich sprzed kolonizacji na prawie niemieckim.
T.8 - Rola kolonizacji na prawie niemieckim a ewenement Środkowej Europy: dominacja regularnych układów urbanistycznych (i wiejskich – ruralistycznych) nad nieregularnymi; przyczyny i konsekwencje zjawiska.
T.9 - Zasady wytyczania regularnych układów miejskich i wiejskich; rola oraz systemy miar długości i powierzchni; Czy tylko użyteczność? - miara jako źródło piękna.
T.10 - Etapy urbanizacji ziem piastowskich w poszczególnych regionach (dzielnicach):
a) rola Śląska począwszy od doby Henryka Brodatego (1201-1238) i jego następców; analiza wybranych, lokacyjnych układów urbanistycznych: Środa Śląska, Wrocław, Świdnica, Legnica;
b) rola Małopolski, zwłaszcza w dobie Bolesława Wstydliwego (1243-1279) i Kazimierza Wielkiego (1333-1370); analiza wybranych układów urbanistycznych: Kraków lokacyjny 1257 r., Okół, krakowski Kazimierz, Kleparz (problematyka krakowska omawiana w terenie), Bochnia, Sandomierz, Wieliczka, Stary i Nowy Sącz;
c) urbanizacja ziem ruskich Korony za Kazimierza Wielkiego (Lwów, Kamieniec Podolski);
d) Wielkopolska; przykłady: Poznań, Kalisz;
e) Mazowsze (Warszawa);
f) Ziemie zakonu krzyżackiego: Chełmno, Elbląg, Gdańsk oraz Pomorze Zachodnie;
T.11 - Typologia lokacyjnych układów urbanistycznych.
T.12 - Układ urbanistyczny a układ przestrzenny: program średniowiecznego miasta w Polsce; wypełnianie planu urbanistycznego przez zabudowę; typy architektury miejskiej:
a) kościoły (parafialne, zakonne, szpitalne);
b) domy i kamienice; zagospodarowanie działki siedliskowej;
c) siedziby wójtowskie;
d) siedziby niemieszczańskie (rycerstwa, duchownych);
e) zabudowa użyteczności publicznej a program bloku śródrynkowego: ratusze, kramy (w tym sukiennice), budynki wag;
f) linia obronna a fortyfikacje i ich ewolucja.
T.13 - Przedmieścia i areał rolny.
T.14 - Panorama miasta średniowiecznego na ziemiach polskich; dominanty ideowe.
T.15 - Problematyka konserwatorska: ochrona miast średniowiecznych.

Efekty kształcenia

WIEDZA
W_1 Student poznaje terminologię związaną z przedstawiona problematyką dotyczącą urbanistyki w średniowieczu;
W_2 Student ma świadomość zachodzących przemian i koncepcji urbanistycznych i zna charakterystyczne ich przykłady.
W_3 Student potrafi wskazać cechy i ocenić znaczenie omawianych zjawisk urbanistycznych w średniowieczu.
W_4 Student rozumie problematykę urbanistyki w kontekście związków historyczno-kulturowych epoki.

Metody dydaktyczne

M.1 - Wykład
M.2 - Prezentacja multimedialna
M.3 - Zajęcia terenowe (zapoznanie się z układami urbanistycznymi lokacyjnego Krakowa, Okołu, Kazimierza, Kleparza)

Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia

Kolokwium - ustne sprawdzenie wiadomości w zakresie objętym wykładami, tj. znajomość procesów urbanizacyjnych na ziemiach piastowskich na tle europejskim, znajomość metod badań urbanistycznych w powyższym kontekście
Warunki zaliczenia: uczęszczanie na wykłady, pozytywny wynik kolokwium

Lektury podstawowe

Małachowicz E., Konserwacja i rewaloryzacja architektury w zespołach i krajobrazie, Wrocław 1994;
Pasierb J. S., Ochrona zabytków sztuki kościelnej, Warszawa 1995.

Lektury uzupełniające

Białostocki J., Historia sztuki i konserwatorstwo, [w:] Konserwator i zabytek. In memoria Jerzego Remera, red. Magdalena Gumkowska, Warszawa 1991;
Czerner O., Wartość autentyzmu w zabytkach, „Ochrona Zabytków” 1974, nr 3;
Rouba B. J., Pielęgnacja świątyni. Książka dla księży, Toruń 2000;
Tomaszewski A., Konserwatorstwo między „estetyką” i autentyzmem, „Ochrona Zabytków” 1988, nr 3;
Zasady konserwacji zabytków architektury: wybór tekstów, red. A. Michałowski, Warszawa 1974.