Historia powszechna i Polski średniowiecza (2014/15)

Sylabus

Sylabus

Wymagania wstępne

Znajomość historii średniowiecza i podstawowych metod analizy źródeł historycznych

Cele

Celem ćwiczeń jest zaznajomienie studenta z literaturą historyczną (źródła i opracowania), dotyczącą okresu średniowiecza oraz ich poprawną analizą i interpretacją. Ponadto, student zapozna się z najnowszymi metodami prezentacji i popularyzacji treści historycznych.
W trakcie ćwiczeń zostaną omówione najważniejsze wydarzenia z historii powszechnej okresu średniowiecza w Europie i Polsce ze szczególnym uwzględnieniem problemów społecznych i doktrynalnych. Punktem wyjścia w prezentacji poszczególnych zagadnień będzie konkretna powstać historyczna z okresu średniowiecza.

Treści kształcenia

Ćwiczenia składają się z trzech części: 1) prezentacja tekstu przez studenta; 2) praca w grupach nad tekstem źródłowym; 3) prezentacja pracy grupowej i ewentualna dyskusja; 4) praca semestralna.

Główne zagadnienia:



1. Benedykt z Nursji: monastycyzm wczesnośredniowieczny
2. Kolmban Starszy i Kolumban Młodszy: monastycyzm iroszkocki
3. Chlodwig: Powstanie państw barbarzyńskich w zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego
4. Grzegorz Wielki: średniowieczna christianitas
5. Karol Młot: relacje chrześcijańsko-muzułmańskie
6. Karol Wielki: Europa karolińska i renesans karoliński
7. Otto I Wielki: Europa ottońska
8. Mieszko I: powstanie państwa u Słowian zachodnich
9. Gall Anonim: ideał władcy polskiego w Kronice Galla Anonima
10. Wincenty Kadłubek: państwo i władcy w Kronice Wincentego Kadłubka
11. Henryk IV: walki o „Dominium mundi”
12. Aleksy III Angelos: relacje pomiędzy Wschodem i Zachodem
13. Ludwik IX: ruch krucjatowy
14. Elżbieta z Turyngii: kobieta i mężczyzna w średniowiecznym społeczeństwie
15. Dominik z Caleruega i Franciszek z Asyżu: nowe zakony w średniowiecznej Europie
16. Bernard Gui: problem herezji i nowych ruchów religijnych w średniowiecznej Europie
17. Tomasz z Akwinu: kultura i nauka średniowiecza
18. Filip IV Piękny: monarchia francuska przełomu XIII i XIV wieku
19. Joanna d`Arc: wydarzenia Wojny Stuletniej
20. Mikołaj Oresme: ekonomia i gospodarka w średniowieczu
21. Suger z St-Denis: sztuka średniowieczna (muzyka, sztuki piękne, literatura i architektura) Zagadnienia opracowywane w ramach ćwiczeń:

1. Benedykt z Nursji: monastycyzm wczesnośredniowieczny
2. Kolmban Starszy i Kolumban Młodszy: monastycyzm iroszkocki
3. Chlodwig: Powstanie państw barbarzyńskich w zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego
4. Grzegorz Wielki: średniowieczna christianitas
5. Karol Młot: relacje chrześcijańsko-muzułmańskie
6. Karol Wielki: Europa karolińska i renesans karoliński
7. Otto I Wielki: Europa ottońska
8. Mieszko I: powstanie państwa u Słowian zachodnich
9. Gall Anonim: ideał władcy polskiego w Kronice Galla Anonima
10. Wincenty Kadłubek: państwo i władcy w Kronice Wincentego Kadłubka
11. Henryk IV: walki o „Dominium mundi”
12. Aleksy III Angelos: relacje pomiędzy Wschodem i Zachodem
13. Ludwik IX: ruch krucjatowy
14. Elżbieta z Turyngii: kobieta i mężczyzna w średniowiecznym społeczeństwie
15. Dominik z Caleruega i Franciszek z Asyżu: nowe zakony w średniowiecznej Europie
16. Bernard Gui: problem herezji i nowych ruchów religijnych w średniowiecznej Europie
17. Tomasz z Akwinu: kultura i nauka średniowiecza
18. Filip IV Piękny: monarchia francuska przełomu XIII i XIV wieku
19. Joanna d`Arc: wydarzenia Wojny Stuletniej
20. Mikołaj Oresme: ekonomia i gospodarka w średniowieczu
21. Suger z St-Denis: sztuka średniowieczna (muzyka, sztuki piękne, literatura i architektura)

Efekty kształcenia

Wiedza: K_W01, K_W02, K_W05, K_W06, K_W09
Umiejętności: K_U01, K_U02, K_U03, K_U07, K_U08
Kompetencje społeczne: K_K01, K_K02, K_K03

Metody dydaktyczne

Analiza źródeł historycznych; prezentacja źródeł historycznych, przechowywanych w zbiorach krakowskich archiwów i bibliotek; praca z międzynarodowymi bazami źródeł historycznych (katalogi rękopisów średniowiecznych, biblioteki cyfrowe itp.)

Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia

Udział w zajęciach
Aktywność studenta w trakcie ćwiczeń
Przygotowanie min. 3 wystąpień w semestrze (prezentacja multimedialna + odczyt), dotyczących jednego zagadnienia związanego z historią. średniowiecza, ok. 10-15 min.
Kolokwium zaliczeniowe (koniec semestru)
Praca semestralna, z wybranego przez siebie i skonsultowanego tematu z zakresu historii średniowiecza: min. 15 000 znaków bez spacji

Lektury podstawowe

Reguła zakonna Benedykta z Nursji
Reguła klasztorna św. Pachomiusza
Libri poenitentiales, opr. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2011
Kazania Cezarego z Arles, [w:] Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 52, opr. E. Stanula, Warszawa 1989
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, tłum. R. Grodecki
Mistrz Wincenty, Kronika polska, tłum. B. Kürbis,
Prokopiusz z Cezarei, Historia Sekretna
Anna Komnena, Aleksjada, t. 1-2
Usama ibn Munkidh, Księga pouczających przykładów, Wrocław 1975
Robert de Clari, Zdobycie Konstantynopola, Poznań 1997
Jean de Joinville, Czyny Ludwika Świętego króla Francji, Warszawa 2002
J. Garbarcik, K. Pieradzka, Teksty źródłowe do nauki historii powszechnej wieków średnich, Kraków 1974 [i kolejne wydania]
G. Labuda, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999
Upadek cesarstwa rzymskiego i początki feudalizmu na zachodzie i w Bizancjum, oprac. M. H. Serejski, Warszawa 1954 [i kolejne wydania]
J. Hauziński, Kraje i kultury śródziemnomorskie, Poznań 1990
A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie. Źródła historyczne, Koszalin 1997
Wiek V-XV. Teksty źródłowe do historii wieków średnich, Warszawa 2000

Opracowania:

T. Manteuffel, Historia powszechna, t. 2: Średniowiecze, Warszawa 1965
B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 1994
Wielka Historia Polski, t. 2: J. Wyrozumski, Dzieje Polski Piastowskiej, Kraków 1999
Wielka Historia Polski, t. 3: K. Baczkowski, Dzieje Polski Piastowskiej, Kraków 1999
S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002
J. Baszkiewicz, Myśl polityczna wieków średnich, Poznań 2009
J. Strzelczyk, Średniowiecze – jakie? Jak?, Poznań 2009
R. Michałowski, Historia Powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009
M. Balard, Łaciński Wschód. XI-XV wiek, Kraków 2010
T. Gałuszka, Badania nad Biblią w XIII wieku, Kraków 2005

Lektury uzupełniające

Ch. Lelong, Życie codzienne w państwie Merowingów, PIW, Warszawa 1967
H. Goddard, Historia stosunków chrześcijańsko-muzułmańskich, Warszawa 2009
J. Hauziński, Muzułmańska sekta asasynów, Poznań 1978
K. Pachniak, Nauka i kultura muzułmańska i jej wpływ na średniowieczna Europę, Warszawa 2010
K. Swierczyński, De sanctitate meritorum et gloria miraculorum beati Karoli Magni. Kanonizacja jako instrument walki w sporze między imperium i sacerdotium, [w:] Christianitas Romana, red. K. Skwierczyński, Warszawa 2009, s. 172-196
J. Pysiak, Wyprawa Karola Wielkiego na Wschód i cudowne uzdrowienie skrofułów przez króla Francji [w:] Christianitas Romana, red. K. Skwierczyński, Warszawa 2009, s. 215-234
J. Pysiak, Karolińska legenda relikwii Korony cierniowej, [w:] Europa barbarica, Europa christiana, Warszawa 2008, s. 169-191
M.T. Szczepański, Proroctwo i obietnica. Nadprzyrodzone przesłanki władzy Ottonów w ujęciu Hrotsvit z Gandersheim, [ w:] Christianitas Romana, red. K. Skwierczyński, Warszawa 2009, s. 104-120
R. Michałowski, Zjazd gnieźnieński, Warszawa 2005
J. Gąssowski, Dawni Słowianie – naród czy religia, [w:] Aetas media aetas moderna. Studia ofiarowane prof. H. Samsonowiczowi, Warszawa 2000, s. 257-263
K. Godłowski, Spór o Słowian, [w:] Narodziny średniowiecznej Europy, red. H. Samsonowicz, Warszawa 1999, s. 52-85
H. Samsonowicz, Świadomość grupowa na ziemiach polskich, [w:] Europa barbarica, Europa christiana, Warszawa 2008, s. 199-213
K. Skwierczyński, Recepcja idei gregoriańskich w Polsce, Warszawa 2005
. Strzelczyk, O warunkach i zakresie medycznej działalności kobiet w średniowieczu, [w:] Scriptura custos memoriae, red. D. Zydorek, Poznań 2001, s. 411-425
T. Jurek, Fryzura narodowa średniowiecznych Polaków, [w:] Scriptura custos memoriae, red. D. Zydorek, Poznań 2001, s. 635-653
A. Maciąg, Łacińska pieśni i listy miłosne w Polsce w XV wieku, [w:] Średniowieczna wizja świata, red. T. Wolińska, s. 171-181
S. Runciman, Teokracja bizantyjska, Warszawa 1982
J. Le Goff, Święty Ludwik, Warszawa 2001
J. R. Smith, Krucjaty. Historia, Poznań 2008
R. Urbański, Granice okrucieństwa, „Studia Źródłoznawcze”, 44 (2004), s. 37-49
. Mularczyk, Mongołowie pod Legnicą w 1241 r., „Kwartalnik Historyczny”, 1-2 (1989), s. 3-25
T. May, Najazdy Mongołów, Warszawa 2010
S. Wielgus, Zachodnia i polska nauka średniowieczna, Płock 2005
W. Seńko, jak zrozumieć filozofię średniowieczną, Kęty 2001
J.-P. Torrell, Kim był właściwie Tomasz z Akwinu? [w:] Św. Tomasz teolog, Kęty 2005, red. M. Paluch, s. 11-24
E. M. Hallam, J. Everard, Francja w czasach Kapetyngów, Warszawa 2006
M. Defourneaux, Życie codzienne w czasach Joanny d`Arc, Warszawa 1963
S. Kwiatkowski, Problem ubóstwa w Kościele XI-XV w., [w:] Inter oeconomiam celestem et terrenam, red. W. Długokęcki i in., Kraków 2011, s. 35-68
S. Kutrzeba, Finanse i handel średniowiecznego Krakowa, Kraków 2009
T. Gałuszka, Tomasza z Akwinu Lectura super Matheum cap. I-II: studium historyczno-krytyczne i edycja tekstu, Kraków 2011